SVJETLO I TAMA: OPREČNA METAFORA KAO INTERAKCIJA KOGNTIVNIH MEHANIZAMA

Abstract: Kognitivna lingvistika, koja se prvenstveno bavi konceptualnim strukturama ljudskog uma manifestiranima u jeziku, otvara nove puteve proučavanja binarnih opreka. Usprkos brojnim proučavanjima ove pojave još za mnoštvo pitanja nemamo iscrpne odgovore. Ono što je potrebno je ne samo istraživanje usmjereno prema potvrđivanju univerzalnosti (ili stupnja univerzalnosti) neke binarne opreke već i proučavanje njihovog sustava unutar određene jezično-kulturne zajednice unutar određenog vremenskog perioda. Značajan problem predstavlja i precizno proučavanje međuodnosa različitih simboličkih domena u ovoj sferi. Nadalje, binarne opreke ne valja promatrati kao stabilne i nepromjenjive strukture prisutne u ljudskoj svijesti nego kao izvanjske manifestacije specifičnih kognitivnih mehanizama. Ovaj je članak empirijsko ispitivanje binarne opreke SVJETLO-TAMA metodološki utemeljeno na asocijativnom eksperimentu. Analiza reakcija jasno pokazuje opreke koje su duboko ukorijenjene u svijesti govornika i koje su u tijesnoj interakciji. Te opreke tvore bogatu pozadinu za metaforičku interakciju odgovarajućih domena koje stvaraju cijeli sustav unutar kojega se dijelovi rabe za međusobno metaforičko prikazivanje. Žarište zanimanja ovog istraživanja je interakcija kognitivnih mehanizama kontradistinkcije i konceptualne metafore te daljnja analiza ishoda tog procesa u jeziku.