O MOGUĆNOSTI ANALIZE ENGLESKIH EGZOCENTRIČNIH SLOŽENICA

Abstract: Brojni su radovi napisani u posljednja dva desetljeća o uspješnoj primjeni metafore, metonimije i konceptualne integracije u analizi idiomatskih izraza koje je tradicionalna lingvistička literatura držala pojavama koje se opiru analizi, a koji nisu u skladu s teorijom kompozicionalnosti (o nemogućnosti analize idioma usp. Allen 1986, Cruse 1991, Fraser 1970, a o mogućnostima njihove analize Benczes 2002, Gibbs 1994, Lakoff 1987, Kövecses and Szabó 1996). Slično se pristupalo i tzv. egzocentričnim složenicama (o izvornim definicijama endocentričnosti i egzocentričnosti vidi Bloomfield 1933). Kako je velika većina engleskih složenica endocentrična (Bloomfield 1933), lingvistička je literatura egzocentrične kombinacije spominjala samo uzgred (ako ih se uopće i spominjalo) te ih se držalo semantički netransparentnima (usp. Dirven i Verspoor 1998, Jespersen 1954, Katamba 1993, Levi 1978, Marchand 1960, Selkirk 1982, Spencer 1991). U ovom se prilogu razmatraju te zanemarene konstrukcije te se tvrdi da su semantički odnosi između glave i modifikatora potpuno isti onima kod endocentričnih složenica (napr. dio-cjelina, izvor-rezultat, vrijeme-objekt, itd.). Štoviše, tvrdi se da se “egzocentrične” odnosno “netransparentne” složenice mogu jednako lako analizirati kao i endocentrične. Uz pomoć kognitivnih “alata” poput metafore, metonimije i konceptualne integracije, njihovo značenje postaje transparentno i podložno analizi te stoga nema potrebe za tradicionalnom distinkcijom između semantički endocentričnih i egzocentričnih složenica. Umjesto toga predlažem pojam “kreativna složenica” za metaforičke (i/ili metonimijske) kombinacije tipa imenica + imenica.